Claes van der Asseldonck Wellen van der Asseldonk Jacob Matheus Jacobszn Jacob Hendrick Jacobszn


De naam 'Van Asseldonk'


De tegenwoordige familie 'van Asseldonk' heeft haar naam   hoogstwaarschijnlijk ontleend aan de veldnaam 'Asseldonk'  in Uden, in de buurtschap Moleneind, ten westen van de A50 in de richting van Bedaf en Vorstenbosch. Op de kadasterkaart van 1832 staat daar de veldnaam 'Asseldonk' geschreven. In die buurt bestaat tegenwoordig nog de 'Asseldonkweg'. Daarnaast vond ik één vemelding uit 1619 in Haren 'ter plaetse opte Asseldonck' (BP 1856, fol. 105).

In de veertiende eeuw noemden (minstens) twee families zich 'Van Asseldonk' naar de buurtschap 'die Asseldonk' in Uden waar zij woonden en gegoed waren. Leden van deze families vestigden zich later onder andere in Veghel en 's-Hertogenbosch. Dat ook de tegenwoordige 'Van Asseldonken' haar naam aan de Udense buurtschap heeft ontleend is nog niet  bewezen, maar wel erg waarschijnlijk, aangezien de oudst bekende voorouder in de zestiende eeuw in Veghel woonde, een buurgemeente van Uden.

Het gemeenschapscentrum en zwembad in Nieuw-Bergen in Limburg heet Den Asseldonk. Die naam is niet afgeleid van een plaatselijke veldnaam. In 1986 werd me door de gemeente Nieuw-Bergen desgevraagd meegedeeld dat de naam door
een van haar ambtenaren verzonnen was.


ONTWIKKELING VAN DE SCHRIJFWIJZE

De oudste schrijfwijzen van de Udense veldnaam zijn:

(BP 1186, fol. 228v (1408-1409); BP 1193, fol. 343 (1422-1423); BP 1197, fol. 242 (1425-1426); BP 1213, fol. 227v (1442-1443); BP 1217, fol. 202 (1446-1447); NP 1223, fol. 92v (1452-1453))

1408-1409: 'op Assendonc'
1422-1423: hoeve 'die d' Assendonc'
1425-1426: huis op 'd' Asseldonck'
1442-1443: huis 'op die Asseldonc'
1442-1443: het goed 'ter Asseldonc'
1452-1453: hoeve 'die d' Asseldonc'
1452-1453: het goed 'ter d' Asseldonc'

De oudste schrijfwijzen van de familienaam zijn (voor bronnen zie ook de familiegegevens):

Van der Assendonck (Bossche Protocollen: 1401; 1407; 1412)
Van der Astendonck (Bossche Protocollen: 1408, HA Helmond, cijnzen Veghel 1406-1421 en 1507)
Van der Asteldonck (Bossche Protocollen: 1420 (2x), 1430, 1496, 1530)
Van der Asseldonck (Bossche Protocollen: 1406, 1410, 1420 (2x), 1421 (7x), 1423 (2x), 1424, 1426, 1427 (4x),
                   1428 (3x), 1429, 1434, 1436 (2x), 1439 (2x) 1441, 1442, 1444 92x), 1445, 1447 (6x), 1449, 1456,
                   1458, 1461 (9x), 1466 (3x), 1468 (3x), 1469 (2x), 1470 (2x), 1471 (2x), 14674 (2x), 1478 (2x),
                   1481 (2x), 1484, 1487, 1488, 1530, 1534, 1549, 1554, 1556)

Vanaf de zeventiende eeuw komt als nevenvorm 'Van Asseldonck' voor (zonder 'der'). De vorm 'Verasseldonk' die in
Veghel in de achttiende eeuw voorkomt, ontstond door de samentrekking van de voorvoegsels 'van der' tot 'ver'. In
Canada heeft men er recent 'Vanasseldonk' van gemaakt, terwijl een rond 1900 naar Duitsland geëmigreerde tak zich
'Von Asseldonk' is gaan noemen.


BETEKENIS VAN DE NAAM

Een 'donk' wordt verklaard als een verhoging in een natte en drassige omgeving. Donk is ontstaan uit het germaanse
'dunga'. (M. Gysseling, Toponymisch woordenboek); idem, 'De oudste toponymie van de Kempen', in: Brabants
Heem
(1959).)

De verklaring van 'assel' geeft meer problemen. Gijsseling geeft de oudere vormen van de veldnaam 'Asselbron'. Dat
zijn 'Astenebrunno' en 'Asteleburna'. Kennelijk had de naam 'Asselbron' een ontwikkeling die te vergelijken is met
die van de naam 'Asseldonk'. Het lijkt me dat 'asten-' en 'astel-' kunnen evolueren naar 'assen-' en 'assel-' doordat
de uitspraak zonder de '-t-' iets gemakkelijker is. De oudste vorm was mogelijk 'Astendonck'. Via 'Asteldonck' en
'Assendonck' zal de naam zich ontwikkeld hebben tot 'Asseldonck'.

Wat betekent 'asten'? Lindemans denkt aan 'ast' = droogoven. (J. Lindeman, Feestbundel Van de Weijer (Leuven 1944).)
Gijsseling geeft als Germaans grondwoord 'astan', dat volgens hem verband houdt met 'asta' of 'astinja' = tak. (M.
Gysseling, 'De oudste toponymie van de Kempen', in: Brabants Heem (1959).) Deze laatste verklaring lijkt me
aannemelijk. De Asseldonk zal dan een verhoging met struikgewas geweest zijn, een 'struikberg' of 'takkenheuvel'. Hoe
klinkt 'Van den Takkenheuvel'?

Zie ook: Van Asseldonk, M., 'De naam Asseldonk', in: Van Vehchele tot Veghel 6 (1986) nr. 2, 11-19.

Afkortingen Historische sites